На териториї Панонскей ровнїни и просторе нєшкайшей Войводини и Сербиї Панонски Руснаци жию вецей як 270 роки.
17. януар 1751. остава зазначени як окремни дзень у историї Руснацох. Франц Йозеф де Редл, краьовски намеснїк царици Мариї Терезиї, потписал контракт о насельованю Руснацох зоз горнїх крайох сиверо-восточних часцох царства (простора Карпатох, Поткарпатья, нєшкайшей восточней Словацкей, Польскей, Мадярскей, и України) до долнїх часцох царства, односно на простор Панонскей ровнїни.
Тот дзень Руснаци у Сербиї означую як свойо националне швето. Руснаци, нє раз наволани „европски хазари“, нє маю свою матичну жем, жию ширцом планети Жеми, а ґу Войводини су прихильни и лоялни гражданє Сербиї.
Присельованє Руснацох на Панонску ровнїну, у 18. вику ше одвивало у контексту общих политично-економских збуваньох тедишнього часу. Одже, после законченя аустроугорско-турских войнох, Аустро-Угорска монархия достала плодни, алє слабо населєни панонски простори. У тот час принєшена одлука же би ше их населєло и привредно змоцнєло. Медзи народами на плодней ровнїни, нашли ше и Руснаци. Вони ше спочатку насельовали на просторе нєшкайшого Руского Керестура, а у другей габи, котра була моцнєйша односно численша, населєни Коцур, потим Нови Сад, а плодну жем нашли и у Сриме. Як час преходзел руска заєднїца заокружовала свой животни и явни простор.
Руснаци ше до Сриму насельовали ище концом XVIII вику, а интензивнєйше на початку XIX вику. Руснаци другей миґрациї приходза до Сриму сто роки познеєйше, односно у чаше од 1848. по 1880 рок зоз Бескидох и сиверозаходних Карпатох. Митровицки Руснаци, тиж з найвекшей часци з околних местох Бардейова. Спрам попису зоз 1857.року у Митровици було 419 Руснацох, а векше присельованє було медзи 1869.и 1871. роком, а потим 1880.року, як и медзи 1895. и 1899. роком.
Як народ, Руснаци охабели шлїд и печац у шицких обласцох дружтвеней системи, як у кральовини, републикох, так и нєшка у Сербиї, починаюци од спорта, култури, уметносци по науку. Тиж так руска заєднїца мали визначну улогу у подїйох присоєдинєня Войводини Кральовсту Сербох, Словенцох и Горватох и будуцей Кральовини Югославиї. На Велькей народней скупштини Сербох, Бунєвцох и других Славянох Банату, Бачкей и Баранї котра отримана 25. новембра 1918. року у Новим Садзе, Руснаци мали своїх леґитимних представнїкох зоз чим тота заєднїца дала свойо историйне доприношенє одлуки о присоєдинєю Войводини Кральовству Сербиї. Єдна од найвизначнєйших особох Велькей народней скупштини бул Йован Хранилович, парох у рускей греко-католїцкей парохиї у Новим Садзе. Вон достал чесц буц перши предшедаваюци сходу, як найстарши посланїк Велькей народней скупштини.
Фамелийни презвиска приселєнцох були: Беднар, Бережнї, Бесерменї, Бобалїк, Блашчак, Ванчик, Велики, Ходоба, Димитришин , Еделински, Ерделї, Желем, Яношко, Яшчур,Колесник, Колтко,Кечкеш, Кост, Корим , Куруц, Лабаш, Лабовски, Ломпар, Манько, Мафтей,Михалько, Олеяр, Петрень, Потоцки, Прокоп, Рац, Роман, Рохаль, Русин, Стеранко, Страценски, Федорш, Ференц, Фечко, Шевчик, Ганчовски, Гарди, Ґрабаня, Цундра, Червеняк, Джмура, Джуня, Шевчик, Штефански и др… Руснаци били худобни, робели як наднїчаре, югаше , косаче ( пажицох)…. Медзитим , як шпоровни, вредни, ценєни польопривредни роботнїки, нєодлуга почали куповац жем, а попри тим часц Руснаци ше , уж на початку XX вику, почали занїмац з рижнима ремеслами, тишлїре, млїнаре, кломфере, ципеларе, скравци….
Руснаци розшата заєднїца, котра ше, як и єврейска (жидовска), зоз своєфайтову историйну мимикрию присподобйовала алє и асимиловала у своїм окремним етнїчним идентитету. Спрам остатнього попису жительства у Сербиї єст коло 15.000 тисячи Руснацох, алє нажаль у остатнїх рокох тото число ше швидко зменшує, найвецей пре економски миґрациї. Припаднїки рускей заєднїци у Сербиї спадаю до найписменших. Нє маю нєписмених а кажди дзешати припаднїк або припаднїца рускей заєднїци маю факултетске оберазоване цо их учишлює до найобразованшей популациї у Сербиї. Препознатлїви су по балох и святочносцох котри орґанизую у жимским часу та по вельконоцни пост. Вони мирни, роботни, шпоровни, миролюбиви народ и як таки Руснаци єден од красних квиткох у букету войводянскей мултиетнїчносци.
Зоз Сербами вєдно жию прейґ 270 роки, цо вецей як достаточне число рокох за потвердзенє же ше одношеня медзи тима двома славянскима народами вше розвивали винїмково у духу толеранциї, добрих медзисобних одношеньох. Часто дзелєли, нє вше прихильну, судьбу народох на Балкану през шветово и числени локални войни, рижни держави и їх модели власци, од Аустро-Угорскей царовини прейґ кральовинох, републикох по терашнї транзицийни период.
Владимир Балащак
Пројекат „РУСНАЦИ НАШО СУШЕДИ“ подржан је од стране Покрајинског секретаријата за културу, јавно информисање и односе с верским заједницама. Ставови изнети у подржаном медијском пројекту нужно не изражавају ставове органа који је доделио средства.
