Vjekovima teče proces iseljavanja Crnogoraca iz Crne Gore na sve četiri strane svijeta. “Dubina i obuhvat toga procesa takvoga je stepena da se danas, na osnovu činjenica i pretpostavki o broju ljudi koji se izvan Crne Gore još uvijek u nacionalnom smislu deklarišu kao Crnogorci ili koji su crnogorskoga etničkoga porijekla, može postaviti ocjena da u svijetu postoji bar još jedna Crna Gora.“(Milenko A. Perović)
Migracije, emigracije i kolonizacije Crnogoraca spadaju u glavne elemente crnogorske istorijske egzistencije.
“Na širem balkanskom prostoru postoji nekoliko oblasti u koje su Crnogorci preseljavali u znatnijem broju (Boka, Dalmacija, Senjsko primorje, Kranjska u Sloveniji, Žumberak, Istra i Srbija). Poznato je da su postojale ili još uvijek postoje crnogorske enklave po Dalmaciji, Gorskom Kotaru i Beloj Krajini, oko Zadra i Senja, u Istri (Peroj), po Srbiji, Rusiji itd. Seobe usljed ekonomskih razloga usmjeravane su prema širem evropskom prostoru i prekookeanskim krajevima svijeta (Turska, Sjeverna i Južna Amerika, Australija, Azija, Afrika). Po obimu najveća su bila crnogorska iseljavanja u Srbiju, na liniji zapadno od Beograda, Avale, Kosmaja i Jastrepca prema jugu, kao i u enklavama na Miroču (Petrovo Selo), Jablanici, Toplici te Kopaoničkoj i Aleksandrovačkoj župi.
U kategoriju planskog preseljavanja može se svrstati crnogorska kolonizacija u Vojvodinu u periodu od 1945. do 1948. godine. Bila je dio šireg procesa u kome su iz različitih i brojnih krajeva druge Jugoslavije, mahom iz pasivnih krajeva najviše izloženih ratnim stradanjima i razaranjima u Drugom svjetskom ratu, hiljade ljudi kolonizirane u Vojvodinu. Ta se kolonizacija smatra jednim od najvećih planskih i organizovanih preseljenja stanovništva na istorijskim prostorima na kojima je postojala Jugoslavija. Najčešće se ona imenuje kao kolonizacija Vojvodine. Njezina se tačnija karakterizacija daje ako se tretira kao kolonizacija djelova Vojvodine (Bačka, Banat i Srem), ali i Baranje u Hrvatskoj.”( Milenko A. Perović)
Prema istorijskim zapisima, Vojvodini je najviše doseljenika dala Crna Gora I to skoro deseti deo stanovništva. U prvu grupu najmasovnije kolonizacije spadaju Vrbas , Lovćenac I Sivac. Crnogorci , doseljenici mogu se naći u tazličitim kombinacijama sa drugim nacionalnim grupama I to posebno sa Srbima, Hrvatima, Mađarima kao I sa delovima domorodačkog stanovništva. Tako na primer u centarlnoj Bačkoj, Crnogorci kao kolonisti dobrim delom smenjuju Nemce, popunjavajući prazninu koja je ostala u stanovništvu.
Na pitanje koliko je Crnogoraca prvobitno doseljeno u Vojvodinu posle 1945. godine , može se dati odgovor jedino na osnovu registara nosilaca rešenja kolonizacije pojedinih crnogorskih domaćinstava.Prema istorijskim podacima , Crnogorci učestvuju sa 15% u ukupnom broju doseljeničkih domaćinstava I to sa prosečnim brojem 6,9 članova domaćinstva.
“Primjenom Zakona organizovan je ukupni zemljišni fond od oko 1.600.000 hektara koji je podijeljen na oko 180.000 mjesnih interesenata, 70.000 bezemljaša i oko 66.000 kolonista. Jedan dio zemlje predat je poljoprivrednim dobrima i različitim ustanovama. U Vojvodini je maja 1946. formiran Fond agrarne reforme koji je obuhvatao 668.000 hektara poljoprivrednog zemljišta. Fond je nastao oduzimanjem zemlje od veleposednika (84.000 ha), od zemljoradnika iznad maksimuma (74.000 ha), od nezemljoradnika (42.000 ha), od crkava i manastira (34.000 ha), od Njemaca (389.000 ha), od banaka i dr.
Kao što se jasno vidi iz ovih podataka dobar dio fonda agrarne reforme formiran je uključivanjem zemlje koja se nalazila u posedu njemačkog stanovništva. Krajem i nakon Drugog svjetskog rata drastično je smanjen broj Njemaca u Vojvodini. U javnosti pojedinih zemalja koje su nastale poslije disolucije Jugoslavije proizvoljno se licitira i brojem i razlozima toga smanjenja. Što se tiče broja najobjektivniju sliku omogućava popisna statistika iz prve Jugoslavije, kao i iz prvog poslijeratnog popisa. Na predratnim popisima stanovništva Njemaca je u Vojvodini živjelo 1921. godine 333.272, 1931. godine 343.000 te 1941. godine 318.259, a poslije rata 1948. godine 31.821 Njemaca.”
Na osnou demografske statističke analize procesa naseljavanja Crnogoraca u Vojvodini pre I posle 1948. godine dolazi se do opšteg zaključka da su se Crnogorci prilagodili novoj sredini sa 70%od prvobitnog ukupnog broja kolonista do aprila 1948. godine.
Prvobitni podaci o ukupnom broju naseljenih Crnogoraca u Vojvodini, pre 1948. godine 37.425 lica, ne odgovaraju stvarnom brojnom stanju konačno koloniziranih lica, jer se prvobitni obim kolonizacije Crnogoraca umanjuje za oko 9000 lica koja su napustila kolonizaciju.Otuda smanjenje broja Crnogoraca u većini posmatranih mesta po popisu od 1953.
U Srbiji danas postoji Nacionalni Savjet Crnogorske nacionalne manjine sa sedištem u Vrbasu. Zahvaljujući članovima Savjeta u Vojvodini se danas organizuju brojne manifestacije u kojima učestvju Crnogorci koji žive u Srbiji, mahom u Vojvodini. Tako je u okviru projekta “Dani Crnogorske kulture u opštini Kula” u organizaciji Udruženja Crnogoraca opštine Kula, organizovana likovna kolonija pod nazivom “Crna Gora u očima Vojvođanskih slikara”
Na likovnoj koloniji ućestvovalo je devet slikara iz Vojvođanskih mjesta: Subotice, Stare Pazove, Bačke Palanke, Pivnica, Temerina, Bačkog Jarka i Crvenke.
Učesnici kolonije bili su:
Danijela Vojnić Zelić – Subotica Slika: Ulje na platnu 80×60 „Crnogorsko kolo“ Ulje na platnu 50×70 „Gospa od Škrpjela-Perast“
Verica Čupić Jošić – Bački Jarak Slika : akril na platnu 60×70 „Portret“
Ljiljana Nedeljkov – Bačka palanka Slika: Ulje na platnu 50×60 „Seta“
Josip Kler – Crvenka Slika: Ulje na platnu 60×0 “Grožđe”
Žarko Đukić – Pivnice Slika: Ulje na platnu 80×60 ” Dunje iznad Kotora”
Svetlana Moritz Miladić – Bačka palanka Ulje na platnu 50 x 60
Goran Arsenijevic – Stara Pazova Slika: Ulje na platnu 50×70 „Skadarsko jezero“
Borisav Đukić – Pivnice Slika: Ulje na platnu 80×60 “Crnogorska kafa”
Branislav Jovičić – Stara pazova Slika: Akril na platnu 50×70 „Abstrakcija“
izvor fotografija: Vikipedija
tekst: Zlatko Markovinović
